96 lat POLSKIEGO RADIA!

[polska strona]

https://nikidw.edu.pl/2022/04/10/96-lat-polskiego-radia/

11 kwietnia w Polsce obchodzimy Dzień Radia. Tego dnia 1923 roku Stowarzyszenie Radiotechników Polskich wydało dokument, który był podstawą do stworzenia pierwszej polskiej ustawy o radiofonii. Nowe prawo weszło w życie na początku czerwca 1924 roku. Obchodzone dziś święto ma podkreślać rolę radia w codziennym życiu, historii i przemianach w polskim społeczeństwie.

Droga do pierwszej audycji Polskiego Radia była długa i wyboista. Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości, 4 listopada 1918 roku, polscy żołnierze przejęli w Krakowie tamtejszą stację telegraficzną i nadali pierwsze komunikaty w języku polskim. Podobnie było kilkanaście dni później w Warszawie, a na początku 1919 roku, przejęto nadajnik w Poznaniu.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/Rozglosnie_Polskiego_Radia_1939-300x286.png 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/Rozglosnie_Polskie... 13w" sizes="(max-width: 371px) 100vw, 371px" />

Władze tworzącego się państwa szybko zorientowały się w roli nowoczesnych środków komunikacji w jednoczeniu kraju i budowie jego pozycji międzynarodowej. Powołano cywilną służbę radiokomunikacyjną.  Wkrótce Ministerstwo Poczt i Telegrafów przejęło od wojska radiostacje w Poznaniu i Krakowie oraz Grudziądzu. W 1923 roku nastąpiły trzy wydarzenia będące kamieniami milowymi w budowie polskiego systemu radiofonicznego. Pierwszym z nich było uruchomienie w podwarszawskich Babicach Transatlantyckiej  Stacji Radiotelegraficznej, która umożliwiała kontakt telegraficzny nie tylko ze stolicami państw europejskich, ale także z Nowym Jorkiem, Tokio i Australią. Taki zasięg zapewniała najnowocześniejsza, jak na tamte czasy, aparatura nadawczo-odbiorcza oraz 4 kilometrowa antena rozpięta na 10 masztach o 127 metrach wysokości każdy. Wszystkie wieże pomalowane były w na biało-czerwono i widoczne z wielu kilometrów.

Drugim kamieniem milowym było powstanie Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego z siedzibą w Warszawie, na ulicy Narbutta 29. Jego członkowie mieli rozległe i bardzo dobre kontakty z europejskim środowiskiem radiowców. Celem Towarzystwa stało się uruchomienie cywilnego nadajnika radiowego dla słuchaczy w całej Polsce. Dzięki swoim międzynarodowym znajomościom Towarzystwo szybko pozyskało zagranicznych inwestorów, którzy objęli w nim 75 procent udziałów. Głównymi udziałowcami były firmy: brytyjska Marconi Wireless Telegraph i francuska Société Française Radioélectrique.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/1322px-Janina_Sztompka-Grabowska-300x245.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/1322px-Janina_Szto... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/04/1322px-Janina_Szto... 16w" sizes="(max-width: 261px) 100vw, 261px" />

Trzecie wydarzenie nastąpiło jesienią tego samego roku, kiedy to dr Zygmunt Chamiec, z zawodu lekarz, a w tym czasie pracownik Banku Handlowego, zaproponował dyrekcji koncernu „Siła i Światło” (operatora polskich elektrowni) wspólne założenie firmy, która miałaby ubiegać się o koncesję tworzenia radiofonii w Polsce. W efekcie powołano Polskie Radio Spółka z o. o. z kapitałem zakładowym 2000 zł. Trzy lata później spółkę przekształcono w akcyjną, a jej kapitał podniesiono do 1 250 000 zł i podzielono na 12 500 akcji, 40 procent objęło państwo polskie.

Pierwsze próby nadajnika Polskie Towarzystwo Radiotechniczne przeprowadziło jesienią 1924 r. Wstępną gotowość osiągnęło na początku kolejnego roku. Pierwsza eksperymentalna audycja została wyemitowana 1 lutego i trwała godzinę. Już 9 dni później rozpoczęto nadawanie codziennej audycji , na które składały się  komunikaty pogodowe oraz wiadomości Polskiej Agencji Telegraficznej.

Mimo że to PTR miało doświadczenie i dysponowało zapleczem technicznym, to koncesję na budowę i eksploatację urządzeń radiofonicznych na terenie Rzeczypospolitej otrzymała spółka Polskie Radio S.A., która miała wsparcie państwa oraz czynnych polityków. PR i PTR musiały podjąć współpracę. Nadawanie regularnych audycji Polskiego Radia zaplanowano na koniec roku 1925, jednak kłopoty techniczne nie pozwoliły na dotrzymanie tego terminu.

 

Pierwsza stacja Polskiego Radia-Warszawa zaczęła nadawać dopiero 18 kwietnia 1926 roku. O godzinie 17 spikerka Janina Sztompkówna rozpoczęła oficjalną audycję słowami: „Halo, halo. Polskie Radio Warszawa, fala 380”. O tym jak ważne to było wydarzenie dla młodego państwa polskiego, świadczy fakt, że przemówienie  na otwarcie radia  wygłosił ówczesny premier RP Aleksander Skrzyński, a towarzyszyli mu dwaj ministrowie Władysław Grabski i Władysław Raczkiewicz. Datę 18 kwietnia 1926 uznano za oficjalne „narodziny” polskiej radiofonii.

Już w 1927 roku Polskie Radio zaczęło nadawać sygnał z własnego nadajnika w Forcie Mokotowskim. Następnie uruchomiono nadajniki w Krakowie, Poznaniu, i Katowicach, w 1928 roku w Wilnie, a w 1930 roku w Łodzi i we Lwowie, pokrywając sygnałem radiowym niemal całe terytorium II RP.

 

Polskie Radio odgrywało niebagatelną rolę w budowie II Rzeczpospolitej, która powstała z peryferyjnych terenów trzech państw zaborczych. Aby upowszechnić jego odbiór także wśród niezamożnych obywateli oraz na terenach wiejskich, rozpoczęto produkcję taniego i prostego odbiornika radiowego, pod nazwą handlową „Detefon”, który w komplecie z anteną i słuchawkami kosztował zaledwie 39 złotych. Można go było kupić w każdej placówce pocztowej, w dogodnym systemie ratalnym. Ponadto każdy nabywca Detefonu otrzymywał zniżkę 50 proc. na abonament radiowy (potem prawie 70 proc.), co sprawiło że cieszył się on ogromną popularnością. Dodatkową zaletą odbiornika było, że nie potrzebował on podłączenia do prądu – fakt bardzo istotny, zważywszy, że wielkie obszary Polski były wówczas niezelektryfikowane. To właśnie na Detefonach najczęściej słuchano audycji i odczytów skierowanych do polskich rolników. Przez pierwsze dwa lata działalności Polskiego Radia wyemitowano 280 programów poradnikowych dla odbiorców z terenów wiejskich.

Oprac. Rafał Karpiński
Red. A.S.
Fot. domena publiczna

Źródła:
https://nikidw.edu.pl/2021/04/13/tradycje-polskiej-radiofonii-rola-...
https://www.komputerswiat.pl/artykuly/redakcyjne/blisko-100-lat-tem...
https://radio.org.pl/historia-radia-w-polsce/
https://dzieje.pl/aktualnosci/czas-na-radio-95-lat-temu-nadana-zost...
https://radiopolska.pl/90lat/poczatki-polskiego-radia
https://www.stareradia.pl/history.html
http://www.historiaradia.neostrada.pl/Polskie%20Radio%20Warszawa.html
https://www.polskieradio24.pl/39/156/Artykul/2446563,Polskie-Radio-...
https://pl.wikipedia.org