Lorenzo Da Ponte

[polska strona]

Lorenzo Da Ponte
Data i miejsce urodzenia	10 marca 1749 Ceneda
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1838 Nowy Jork
Zawód, zajęcie	Włoski pisarz.
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Lorenzo Da Ponte (ur. 10 marca 1749 w Ceneda koło Wenecji jako Emmanuele Conegliano, zm. 17 sierpnia 1838 w Nowym Jorku) – autor librett dla wielu kompozytorów, jednak znany jest głównie jako autor librett do oper Mozarta, są to: Wesele Figara (KV 492), Così fan tutte (KV 588) i Don Giovanni (KV 527).

Życiorys

Lorenzo Da Ponte był Żydem z urodzenia, najstarszym synem wdowca Geronimo Conegliano, który w 1764 przeszedł na katolicyzm, aby móc się ponownie ożenić. Trzej jego synowie, w tym Lorenzo przyjęli wyznanie rzymskokatolickie. Emanuele, tak jak było w zwyczaju, przyjął imię Lorenzo Da Ponte od biskupa Cenedy (obecnie część miasta Vittorio Veneto), który go ochrzcił. Dzięki biskupowi wszyscy trzej bracia podjęli studia w seminarium w Cenedzie. Po śmierci biskupa w 1768, Lorenzo przeniósł się do seminarium w Portogruaro, gdzie w 1770 przyjął niższe posługi kościelne i został profesorem literatury. W 1773 został wyświęcony na księdza. W tym czasie zaczął tworzyć poezję w języku włoskim i w łacinie jak np. oda do wina Ditirambo sopra gli odori.

Wenecja

W 1773 przeniósł się do Wenecji, gdzie pracował jako nauczyciel łaciny, włoskiego i francuskiego. Prowadził rozwiązłe życie. Będąc księdzem w kościele San Luca, miał kochankę i dwoje dzieci. W 1779 oskarżono go o życie w konkubinacie i wygnano na piętnaście lat z Wenecji.

Wiedeń

Przeniósł się do Gorycji, która należała wtedy do Austrii i pracował jako pisarz. Jego przyjaciel Caterino Mazzolà zaproponował mu pracę w teatrze, gdzie da Ponte miał tłumaczyć libretta. Dał mu również list polecający skierowany do kompozytora Antonia Salieriego. Dzięki jego pomocy uzyskał posadę librecisty we włoskim teatrze w Wiedniu.

W Wiedniu został również nadwornym poetą cesarza Józefa II. Wraz ze śmiercią Józefa II w 1790, da Ponte stracił patrona. Ponieważ nie uzyskał wsparcia od nowego cesarza, Leopolda, a także nie mógł jeszcze powrócić do Wenecji, zdecydował się wyjechać wraz z Nancy Grahl (z którą ostatecznie miał czworo dzieci) do Londynu.

Londyn

W 1803 został librecistą w King’s Theatre w Londynie, gdzie mieszkał do 1805. Z powodu długów i bankructwa musiał uciekać do Stanów Zjednoczonych.

Stany Zjednoczone

Początkowo osiedlił się w Nowym Jorku, później w Sunbury w Pennsylwanii, gdzie przez krótki czas prowadził sklep z żywnością oraz udzielał prywatnych lekcji włoskiego. Wrócił do Nowego Jorku, by otworzyć księgarnię. Zaprzyjaźnił się wtedy z Clementem Clarkiem Moore’em i dzięki niemu uzyskał pozycję pierwszego profesora literatury włoskiej w Columbia College^[1]. Był pierwszym wykładowcą będącym księdzem katolickim, i jednocześnie pierwszym Żydem z pochodzenia. W Nowym Jorku doprowadził do wystawienia w 1825 opery Don Giovanni. Promując trasę koncertową swojej siostrzenicy Giulii Da Ponte, wprowadził do USA muzykę Gioacchina Rossiniego.

W 1828, w wieku 79 lat, Lorenzo Da Ponte otrzymał obywatelstwo amerykańskie. W 1833, w wieku 84 lat, otworzył pierwszą operę w Stanach Zjednoczonych – New York Opera Company. Z powodu jednak wieku i braku umiejętności biznesowych da Ponte, opera utrzymała się tylko przez dwa sezony i została rozwiązana, a teatr sprzedano, by spłacić długi. Dała jednak podwaliny pod New York Academy of Music oraz New York Metropolitan Opera.

Lorenzo Da Ponte zmarł w 1838 w Nowym Jorku. Bardzo wystawna ceremonia pogrzebu odbyła się w najstarszej nowojorskiej Katedrze Św. Patryka przy Mulberry Street.

Pamiętniki

Swoje życie opisał w Pamiętnikach^[2].

Nawiązania

• Do postaci Da Pontego nawiązuje film Carlosa Saury Ja, Don Giovanni.

Przypisy

1. ↑ Program festiwalu Mozartiana 2012.
2. ↑ Lorenzo da Ponte, Pamiętniki, przekład Jerzy Popiel, Kraków PWM 1977.

Bibliografia

• „Da Ponte, Lorenzo”, in The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie, London: Macmillan, 1990 ​ISBN 0-333-23111-2​.
• Cairns, David, Mozart and his Operas. London: Penguin, 2006. ​ISBN 978-0-7139-9491-9​.
• Conway, David, Jewry in Music: Entry to the Profession from the Enlightenment to Richard Wagner. Cambridge: Cambridge University Press (2012). ​ISBN 978-1-107-01538-8​.
• Da Ponte, Lorenzo, tr. E. Abbott, intr. Charles Rosen, ed. A. Livingstone Memoirs. New York: New York Review of Books, 2000. ​ISBN 978-0-940322-35-6​.
• Einstein, Alfred, tr. A. Mendel and N. Broder, Mozart: His Character, His Work. Oxford: Oxford University Press (1962). ​ISBN 0-19-500732-8​.
• Holden, Anthony, The Man Who Wrote Mozart: The Extraordinary Life of Lorenzo Da Ponte, London: Orion Publishing Company, 2007 ​ISBN 0-7538-2180-X​.
• Taruskin R., Music in the Seventeenth and Eighteenth Centuries, R. Taruskin, Oxford: Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0-19-538482-6, OCLC 261177775.