Studium niepokoju

[pagina străină]

https://operarara.pl/studium-niepokoju/

27 stycznia będziemy obchodzić 75. rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. W tym kontekście wykonana podczas tegorocznego Festiwalu Opera Rara Weisse Rose Udo Zimmermanna nabrała dodatkowej mocy.

Historia niemieckiej antynazistowskiej organizacji studenckiej, manifestującej sprzeciw wobec władzy i nawołującej do społecznego zjednoczenia przeciwko rządzącym nie pozostała bez echa nawet w świecie opery. Kompozytor Udo Zimmermann wracał do tego tematu kilkakrotnie, jeszcze na studiach napisał muzykę do libretta swojego brata, a kilkanaście lat później wziął na warsztat tekst Wolfganga Willaschka. Weisse Rose jest pozbawiona akcji dramatycznej na rzecz analizy stanów emocjonalnych bohaterów w ostatnich chwilach ich życia. Wobec nadchodzącej śmierci rodzeństwo Scholl, Sophie i Hans, stopniowo tracą jasność myślenia, pogrążają się we wspomnieniach i oddają nierealnym, sielskim marzeniom (Sophie) lub koszmarnym wizjom (Hans). Przeciwstawiający się władzy w którą nie wierzyli i nawołujący do krytycznego oglądu stanu społeczeństwa poruszają uniwersalny temat przebudzenia narodu i wystąpienia przeciwko złu i niesprawiedliwości.

Koncentracja na przeżyciach i emocjach bohaterów, analiza stopniowego popadania w obłęd oraz sam sposób kreowania warstwy muzycznej wyraźnie nawiązują do ekspresjonizmu I połowy XX wieku z jego wiedeńskimi reprezentantami na czele. Muzycy Sinfonie Orchester Biel Solothurn budowali napięcie to przez niepokojące ostinata (powtarzającego się motywu harfy długo nie mogłam wyrzucić z głowy), to znów przez nagłe kontrasty dynamiczne i fakturalne. Zastosowane instrumentarium dało szerokie pole dla dźwiękowych eksperymentów. Delikatne, oniryczne brzmienia (zwłaszcza harfy, skrzypiec i fletu) przeciwstawiane były brutalnym i dosadnym – tak jak w słowie, tak też w muzyce rzeczywistość mieszała się z fantazją, podkreślaną barwnymi, migotliwymi plamami dźwiękowymi. Najbardziej przejmujące były dla mnie momenty śpiewu a cappella z towarzyszącym im poczuciem osamotnienia i strachu. Świetnie współgrały ze sobą głosy Marion Grange (sopran) i Wolfganga Rescha (baryton). Ich śpiew był niewymuszony, swobodny i szczery. Bez szalonego wibrata czy wybujałej interpretacji, za to pełen prostoty i autentyczności mimo trudnych partii właściwie zbudowanych na dalekich skokach melodii.

Surowa, ciemna sala Małopolskiego Ogrodu Sztuki nadała się idealnie dla nagradzanej inscenizacji Anny Drescher. Zmiany w minimalistycznej scenografii pojawiały się wraz z narastającym niepokojem bohaterów, których świat – nawet ten wyobrażony – stopniowo się rozpadał. Czy Sophie i Hans na pewno żyją w tej samej rzeczywistości? Łakną bliskości, ciepła i dotyku drugiego człowieka, nie dostrzegając się nawzajem – niewiele jest nawet fragmentów, które śpiewają wspólnie.

Libretto Willaschka nie przeinacza faktów – rodzeństwo czeka śmierć, jednak do ostatnich chwil są gotowi głosić swoje przekonania. Finałowa scena to manifest, wezwanie skierowane do odbiorców przeciwko obojętności wobec krzywdy, głupoty i wrogości. Rozbrzmiewający na koniec fragment Kwintetu fortepianowego A-dur Franza Schuberta, z wyraźnym nawiązaniem do jego pieśni Die Forelle, choć pastoralnie brzmiący, w kontekście obejrzanej opery Zimmermanna nabrał nowego, silniejszego znaczenia: nawet w pozornie spokojnych czasach bądźmy czujni, abyśmy w porę dostrzegli niebezpieczeństwo zagrażające naszej wolności.

Dla KBF Maryla Zając (PWM).

 

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj

fot. Edyta Dufaj