Kometa Hale’a-Boppa

[polska strona]

C/1995 O1 (kometa Hale’a-Boppa)
Kometa Hale’a-Boppa na zdjęciu z 4 kwietnia 1997 roku
Odkrywca	Alan Hale, Thomas Bopp
Data odkrycia	23 lipca 1995
Elementy orbity
Półoś wielka	182,05 ± 0,42[1] au
Mimośród	0,99496[1]
Peryhelium	0,9174[1] au
Aphelium	363 ± 1[1] au
Okres orbitalny	2456 ± 9[1] lat
Nachylenie orbity względem ekliptyki	89,22[1]°
Długość węzła wstępującego	282,949[1]°
Argument peryhelium	130,66[1]°
Moment przejścia przez peryhelium	30 marca 1997
Charakterystyka fizyczna jądra
Średnica	60 ± 20[1] km
Okres obrotu wokół własnej osi	11,77 h
Albedo	0,04 ± 0,03[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kometa Hale’a-Boppa lub C/1995 O1 – kometa długookresowa, którą można było obserwować gołym okiem od maja 1996 do grudnia 1997 roku, dwa razy dłużej niż poprzednią rekordzistkę, Wielką Kometę z 1811 r.

Odkrycie i obserwacje komety

Kometa została odkryta na długo przed przejściem przez peryhelium, 23 lipca 1995 r. przez Alana Hale’a z Nowego Meksyku i Thomasa Boppa z Arizony w Stanach Zjednoczonych. Już wtedy przypuszczano, że może się okazać bardzo jasnym ciałem niebieskim. 30 marca 1997 roku kometa przeszła przez peryhelium, stając się najjaśniejszym tego typu obiektem od wielu dziesięcioleci. Została okrzyknięta Wielką Kometą z 1997 roku.

Orbita

Kometa Hale’a-Boppa porusza się po orbicie w kształcie bardzo wydłużonej elipsy o mimośrodzie 0,995 i nachyleniu do ekliptyki – 89,22°. Peryhelium znajduje się w odległości 0,9174 j.a. od Słońca, aphelium zaś – ok. 363 j.a. Na jeden obieg potrzebuje ok. 2450 lat.

Właściwości fizyczne

Kometa w negatywie, 1 stycznia 1997

Kometa Hale’a-Boppa, 29 marca 1997, Pazin w Chorwacji

W chwili odkrycia kometa znajdowała się w odległości 7,2 j.a. od Słońca, zatem między Jowiszem a Saturnem. Była to największa odległość, z jakiej udało się odkryć nową kometę. Zazwyczaj są one w tych odległościach niezwykle słabe i nie wykazują prawie żadnej aktywności. Jednakże kometa Hale’a-Boppa wytworzyła już wówczas komę. Wielkość jądra oszacowano na ok. 60 km, było znacząco większe od jądra komety Halleya.

Kometa znalazła się najbliżej Ziemi 22 marca 1997 r. (1,315 j.a., około 194 mln km). Większość komet byłaby z takiej odległości widoczna tylko za pomocą instrumentów astronomicznych. Gdy przechodziła przez peryhelium, osiągnęła jasność widomą −1^m i stała się obiektem jaśniejszym od wszystkich gwiazd prócz Syriusza. Była widoczna nawet w miastach, gdzie światła skutecznie uniemożliwiają obserwacje nocnego nieba.

Kometa w styczniu 2001, ESA

Później kometa Hale’a-Boppa stawała się coraz słabsza, jednak gołym okiem była widoczna od 20 maja 1996 do 9 grudnia 1997 r. W roku 2001, będąc już poza orbitą Saturna, miała jeszcze komę o wielkości szacowanej na 2 mln km. Kiedy mijała orbitę Urana w styczniu 2005 roku (21 j.a. od Słońca), można było zaobserwować u niej jeszcze mały warkocz. Astronomowie przewidują, że będą mogli ją śledzić jeszcze do roku 2020, kiedy osiągnie jasność 30^m.

Warkocz

Kometa Hale’a-Boppa wykształciła dwa warkocze: jeden niebieski – gazowy, prosty, skierowany dokładnie w przeciwną stronę niż Słońce; drugi żółty – złożony z pyłów, zakrzywiony, wzdłuż trajektorii komety. W pobliżu peryhelium warkocz miał na niebie długość 30–40°.

Kometa Hale’a-Boppa była intensywnie badana i fotografowana przez astronomów profesjonalistów i amatorów. Dzięki tym studiom udało się nieco lepiej poznać naturę samej komety i innych podobnych ciał niebieskich.

Pomiędzy warkoczem gazowym i pyłowym, kometa miała dodatkowo delikatny warkocz składający się z neutralnych atomów sodu. Warkocz ten miał długość 50 mln km. Jego źródłem mogły być drobiny pyłu, które w wyniku zderzeń i pod wpływem promieniowania ultrafioletowego uwalniały atomy sodu, które następnie były wypychane przez promieniowanie słoneczne, tworząc osobny warkocz.

Występowanie deuteru

W składzie komety Hale’a-Boppa stwierdzono deuter w ilości przewyższającej dwukrotnie proporcję w ziemskich oceanach. Zgodnie z teorią pochodzenia wody na Ziemi, większość jej zasobów pochodzi z komet, które zderzały się z ziemskim globem. Gdyby zawartość deuteru w innych kometach okazała równie wysoka, woda na Ziemi musiałaby mieć także inne pochodzenie.

Deuter zawierały także inne związki wodoru obecne w komecie. Jego proporcja zmieniała się zależnie od substancji, co zdaniem astronomów oznacza, że lód wchodzący w skład komety nie pochodzi z dysku protoplanetarnego lecz z przestrzeni międzygwiazdowej. Modele teoretyczne obrazujące lód w chmurach międzygwiazdowych wskazują, że kometa Hale’a-Boppa powstawała w temperaturze 24–25 K.

Związki organiczne

Obserwacje spektroskopowe wykazały obecność w komecie wielu związków organicznych, w tym nie stwierdzonych dotychczas w kometach. Molekuły te mogą występować na kometach, bądź tworzyć się podczas reakcji w komie.

Rotacja jądra

Materia gazowa wydobywała się z jądra komety formie dżetów z różnych miejsc na jego powierzchni. Dzięki temu można było obserwować ruch obrotowy jądra i wyznaczyć czas obrotu, wynoszący 11 godzin i 46 minut. Dostrzeżono wiele regularnych wahnięć, co może świadczyć, że rotacja odbywa się wokół więcej niż jednej osi^{[potrzebny przypis]}.

Prawdopodobny satelita komety

W pracy teoretycznej z roku 1999 argumentowano, że emisja gazów i pyłów z jądra komety Hale’a-Boppa może być całkowicie wyjaśniona przy założeniu, że wokół jądra krąży drugi składnik. Większy fragment miałby ok. 70 km, a mniejszy ok. 30 km średnicy. Obiegałyby one w odległości 180 km wspólny środek masy w czasie trzech dób^{[potrzebny przypis]}.

Choć rozpady komet to zjawiska częste, w tym przypadku nie było na to dowodów. Układ dwóch wzajemnie się obiegających jąder kometarnych byłby mało stabilny – mógłby być zdestabilizowany w pobliżu Słońca lub jakiejś planety w wyniku oddziaływania grawitacyjnego.

Przesądy związane z kometą

Choć kometa Hale’a-Boppa ukazała się oczom ludzkości pod koniec XX wieku, to wielu ludzi sądziło, że jej pokazanie się zwiastuje nieszczęścia i zapowiadać może wojny lub choroby, a nawet koniec świata^{[potrzebny przypis]}.

Sekta Heaven's Gate, dla której pojawienie się tej komety stało się przyczyną popełnienia zbiorowego samobójstwa, wierzyła, że śmierć przeniesie jej wyznawców do statku kosmicznego znajdującego się rzekomo za kometą.

Zobacz też

• lista komet okresowych
• lista komet nieokresowych

Przypisy

1. ↑ ^{Skocz do:a b c d e f g h i j} JPL Small-Body Database Browser: C/1995 O1 (Hale-Bopp) (ang.). 2013-08-13 last obs. used. [dostęp 2019-10-13].

Bibliografia

• Kometa Hale’a-Boppa w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
• Kometa Hale’a-Boppa w bazie Minor Planet Center (ang.)

Linki zewnętrzne

• Diagram orbity Kometa Hale’a-Boppa w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
• Gary W. Kronk: C/1995 O1 (Hale-Bopp) (ang.). W: Cometography [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu].
• KOMET HALE-BOPP C/1995 O1 (niem.)
• Strona NASA o komecie Hale’a-Boppa (ang.)