I bitwa pod Małogoszczem

[polska strona]

Bitwa pod Małogoszczem
— powstanie styczniowe —
bitwa pod Małogoszczem
Czas	24 lutego 1863
Miejsce	w pobliżu Małogoszcza
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	zwycięstwo Rosjan
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Marian Langiewicz płk. Włodzimierz Dobrowolski ppłk.Ksawery Czengiery mjr. Gołubow
Siły
2600 powstańców[1] ponad 2000
Straty
300 zabitych, 500 rannych, cały tabor i 2 działa Wg danych rosyjskich: 6 rannych [2]
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°49′N 20°17′E

Powstanie styczniowe

1863 r.: Ciołków (22 I) – Szydłowiec (23 I) – Lubartów (23 I) – Kurów (24 I) – Michałowice (1?2 II) – Mokobody (3 II) – Wąchock (I) (3 II) – Węgrów (3 II) – Rawa (4 II) – Szyce (I) (4 II) – Maczki (5 II) – Sosnowiec (6-7 II) – Siemiatycze (6-7 II) – Słupcza (8 II) – Święty Krzyż (12 II) – Iwanowice (12−13 II) – Miechów (17 II) – Staszów (17 II) – Krzywosądz (19 II) – Żarnowiec (20 II) – Nowa Wieś (I) (21 II) – Dobra (24 II) – Małogoszcz (I) (24 II) – Panki (26 II) – Mrzygłód (1 III) – Dobrosłowo (2 III) – Mieczownica (2 III) – Pieskowa Skała (4 III) – Skała (5 III) – Szczepanowice (13 III) – Chroberz (17 III) – Grochowiska (18 III) – Potok (20 III) – Igołomia (I) (21 III) – Krasnobród (24 III) – Radoszewice i Kiełczygłów (27 III) – Białaszewo (31 III) – Praszka (11 IV) – Buda Zaborowska (14 IV) – Borowe Młyny (16 IV) – Jastrzębna (19 IV) – Ginietyny (21 IV) – Golczowice (22 IV) – Wąsosz (23 IV) – Jaworznik (24 IV) – Józefów (24 IV) – Nowa Wieś (II) (26 IV) – Brdów (29 IV) – Pyzdry (29 IV) – Kobylanka (1-6 V) – Igołomia (II) (1-6 V) – Pobiednik Mały (4 V) – Podlesie (4 V) – Stok (4-5 V) – Krzykawka (5 V) – Pińczów (5 V) – Szyce (II) (7 V) – Birże (7-9 V) – Ignacewo (I) (8 V) – Huta Krzeszowska (11 V) – Kietlanka (13 V) – Miropol (16-17 V) – Horki (17-25 V) – Kadysz (21 V) – Łososin (24 V) – Soolew (24 V) – Koniecpol (25 V) – Salicha (26 V) – Chruślina (I) (30 V) – Nagoszewo (2-3 VI) – Miłowidy (3 VI) – Ignacewo (II) (8 VI) – Lututów (15 VI) – Góry (18 VI) – Komorów (20 VI) – Gruszki (28 VI) – Słomniki (3 VII) – Piotrkowice (4 VII) – Janów (6 VII) – Złoty Potok (8?9 VII) – Świerże (9 VII) – Ossa (10 VII) – Kostangalia (15 VII) – Rudniki (27 VII) – Kozi Rynek (29 VII) – Częstoborowice (27 VII) – Chruślina (II) (4 VIII) – Depułtycze (5 VIII) – Żyrzyn (8 VIII) – Imbramowice i Glanów (15 VIII) – Złoczew (20 VIII) – Fajsławice (24 VIII) – Żelazna (25 VIII) – Sędziejowice (26 VIII) – Kruszyna (29 VIII) – Biłgoraj (2 IX) – Panasówka (3 IX) – Strzelcowizna (3 IX) – Batorz (6 IX) – Małogoszcz (II) (16IX) – Czarnca (24 IX) – Nowy Staw (25 IX) – Skieblewo (25 IX) – Mełchów (30 IX) – Wiewiec (6 X) – Stawy (9 X) – Rybnica (20 X) – Jurkowce (21 X) – Łążek (22 X) – Świdno (29 X) – Strojnów (4 XI) – Rossosz (17 XI) – Opatów (I) (25 XI) – Brody (2 XII) – Sprowa (4 XII) – Mierzwin (5 XII) – Huta Szczeceńska (9 XII) – Motkowice (12 XII) – Janik (16 XII) – Kock (25 XII) 1864 r.: Iłża (17 I) – Lipa (15 II) – Opatów (II) (21 II) – Wąchock (II) (15 III) – Belbin (28 IV) – Żeleźnica (30 IV)

Bitwa pod Małogoszczem – jedna z największych bitew powstania styczniowego, stoczona 24 lutego 1863 roku.

Dzieje powstańca rannego w bitwie stały się tematem opowiadania Stefana Żeromskiego Wierna Rzeka (nazwa pochodzi od przepływającej nieopodal rzeki Łosośna, która oczyściła rany powstańca).

Przebieg bitwy

Generał Marian Langiewicz, będący dowódcą województwa sandomierskiego, przeprowadził w Górach Świętokrzyskich udaną koncentrację sił mających iść na Warszawę. W klasztorze w Wąchocku zgromadził 1400 ludzi, formując z nich oddziały jazdy, piechoty i służb. Założył tam kancelarię sztabową, ambulans, drukarnię i fabryczkę broni.

Rosjanie rozpoczęli za nim pościg, uderzając w kilku miejscach jednocześnie. 11 lutego pobił Rosjan w bitwie pod Słupią, zdobywając 1000 karabinów i 8 dział. Jego siły stale rosły. W Małogoszczu Langiewicz połączył swoje siły z idącym z Mazowsza oddziałem Antoniego Jeziorańskiego. Miał już teraz 2600 żołnierzy^[1].

Dowódcy rosyjscy postanowili 24 lutego zaatakować Langiewicza z kilku stron naraz. Ksawery Czengiery miał uderzyć na Polaków od północy, Włodzimierz Dobrowolski od południowego wschodu, a Gołubow od południa. Pierwszy około godziny 10 zaatakował siły Langiewicza Dobrowolski, który prowadził oddział w sile 3 kompanii piechoty, szwadronu dragonów i 6 dział o dalekim zasięgu. Langiewicz skierował przeciw siłom Dobrowolskiego batalion Grudzińskiego i jednocześnie skierował batalion Czachowskiego, by ten oskrzydlił Rosjan. Jednak w tym momencie około godziny 11 uderzyła na Małogoszcz grupa Gołubowa i po zażartej, dwugodzinnej walce, zdobyła miasto. W tej sytuacji Langiewicz nakazał odwrót, który osłaniał kontratakami jazdy. Gdy w końcu przybyła grupa Czangierego, jej atak wywołał panikę w polskich wojskach, opanowaną jednak przez Langiewicza. Wojska polskie zdołały wycofać się do Bolmina, poniosły jednak ciężkie straty: 300 zabitych, 500 rannych, cały tabor i 2 działa. Do tak dużych strat wśród sił Langiewicza doszło w znacznej mierze z powodu ognia sześciu ciężkich dział rosyjskich. Tylko przytomność umysłu Langiewicza i kontrataki kawalerii zapobiegły masakrze polskiej grupy.

Legenda małogoska

Ludzie z Małogoszcza powiadają, że, co roku 24 lutego, o zmierzchu, gdy w dolinie Wiernej Rzeki nisko snują się opary, można zobaczyć wyłaniające się z nich sylwetki rannych powstańców, idących od strony Bolmina.

Upamiętnienie

Walki powstańców pod Małogoszczem zostały po 1990 r. upamiętnione na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem "MAŁOGOSZCZ 24 II 1863"

Zobacz też

• II bitwa pod Małogoszczem
• bitwa pod Żyrzynem

Przypisy

1. ↑ ^{Skocz do:a b} 2400 żołnierzy; Mała Encyklopedia Wojskowa
2. ↑ С. Гескет, А. Пузыревский, Военные действия в Царстве Польском в 1863 году. Начало восстания (Январь, Февраль и первая половина Марта), стр. 83

Literatura

• Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2

Linki zewnętrzne

• Bitwa pod Małogoszczem