Nie tylko w Spycimierzu, ale w innych regionach naszego kraju od wielu lat kultywowana jest tradycja układania dywanów kwiatowych na procesję Bożego Ciała. Ta niezwykle oryginalna artystyczna oprawa tego święta buduje lokalną tożsamość kulturową, religijną i społeczną. Dla wielu mieszkańców to najważniejszy dzień w roku, a tradycja układania przepięknych kompozycji kwietnych jest przekazywana z pokolenia na pokolenie.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8426zmniejszone-300x199.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8426zmniejszon... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8426zmniejszon... 1536w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8426zmniejszon... 16w" sizes="(max-width: 476px) 100vw, 476px" />

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (tradycyjnie nazywana Bożym Ciałem) jest najbardziej widowiskowym wydarzeniem religijnym obchodzonym zarówno w miastach, jak i na wsiach. Za inicjatorkę ustanowienia tego święta powszechnie uważa się św. Juliannę, przeoryszę klasztoru augustianek w Mont Cornillon. Pierwsze wzmianki o obchodach Bożego Ciała w Polsce pochodzą z 1320 roku, gdy zostało wprowadzone w diecezji krakowskiej. W 1420 roku synod gnieźnieński uznał tę uroczystość za powszechnie obowiązującą w całej Polsce. Od tego czasu w parafiach Kościoła rzymskokatolickiego odbywają się uroczyste uliczne procesje do czterech ołtarzy specjalnie wybudowanych na ten dzień pod gołym niebem lub do stałych kaplic przydrożnych. W niektórych regionach kraju mają one szczególny charakter. Dwie z nich – w Łowiczu i Spycimierzu zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ratyfikowaną przez Polską Konwencję UNESCO.

 

Uroczystości Bożego Ciała w Spycimierzu należą do jednych z najgłośniejszych w Polsce. Każdego roku wierni z miejscowej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego układają na ulicach piękne kompozycje z kwiatów. Tradycja tworzenia dywanów z wykorzystaniem kwiatów lub ich części, tzw. infiorata, zrodziła się w Rzymie w pierwszej połowie XVII wieku. Nawiązuje ona do sceny ewangelicznej, w której Jezus tryumfalnie wjeżdżał do Jerozolimy. Wówczas jego uczniowie i zwolennicy, biegnąc przed nim rozpościerali swoje płaszcze i rzucali na ziemię zielone gałęzie oliwne i palmowe, by mógł dostojnie wkroczyć do miasta.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-300x200.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-... 1536w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-... 16w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-... 640w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_3-Duzy-... 100w" sizes="(max-width: 449px) 100vw, 449px" />

Różne są teorie na temat tradycji układania dywanów kwiatowych na procesję Bożego Ciała w Spycimierzu. Najstarszy dokument dotyczący tego zwyczaju pochodzi z kroniki parafialnej z 1957 roku. Jednak z przekazów ustnych wynika, że pojawił się on już dużo wcześniej. Legendy mówią, że sprowadzili go na grunt polski żołnierze napoleońscy, którzy powrócili po wojnie do swojej rodzinnej wsi. Z kolei wspomnienia najstarszych mieszkańców sięgają czasów przedwojennych. Wówczas głównym elementem zdobniczym dywanów kwiatowych był biały piasek, którym wysypywano całość trasy. Na nim umieszczano różne wzory kwiatowe, początkowo bardzo skromne, a z czasem coraz bardziej urozmaicone.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-300x200.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-... 1536w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-... 16w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-... 640w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/Spycimierz_2-Duzy-... 100w" sizes="(max-width: 488px) 100vw, 488px" />

W kultywowaniu tej pięknej tradycji Spycimierzanom przyświecają różne motywacje, przy czym najważniejszy jest aspekt religijny. Kieruje nimi również silna potrzeba podtrzymania tradycji, z której są bardzo dumni, a także wewnętrzne współzawodnictwo, bowiem każdy w głębi serca chce by odcinek przy jego domu był najładniejszy, najbardziej oryginalny.

Przygotowania do Bożego Ciała, a przede wszystkim sypania kwiatowych dekoracji, trwają już od niedzieli poprzedzającej to święto. Wszyscy z wielkim zaangażowaniem zbierają kwiaty potrzebne do wykonania skrzętnie opracowanych kompozycji. Samo układanie rozpoczyna się w dzień Bożego Ciała. W tworzeniu poszczególnych części kwietnego dywanu biorą udział całe rodziny. Mobilizują się właściwie wszyscy, którzy czują się związani z parafią i tą pobożną tradycją. Obowiązek dekoracji danego odcinka należy najczęściej do mieszkańców danej posesji. Natomiast za wystrój miejsc, przy których nie ma domów, jak kościół czy szkoła odpowiadają wyznaczone osoby. Wspólna praca, choć czasami ciężka przynosi wiele korzyści. Spaja wspólnotę wielu pokoleń parafian i ich przyjaciół spoza Spycimierza.


W kilku miejscowościach nieopodal Strzelec Opolskich (Klucz, Zimna Wódka, Olszowa i Zalesie Śląskie) oraz w okolicach Raciborza tradycja układania kwietnych dywanów sięga początków XX wieku. Dawniej drogi, którymi podążała procesja, zaścielano na całej szerokości tatarakiem, którego nie brakowało wówczas w okolicznych rzekach, stawach i jeziorach. Na skraju ulic stawiano (na specjalnych stojakach lub wbijano w pobocza) młode brzózki lub olchę. W latach 70. XX wieku jako wyściółkę pod kobierce sypano farbowane na różne kolory trociny. Współcześnie, w niektórych miejscowościach są one usypywane na piasku.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8361zmniejszone-300x199.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8361zmniejszon... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8361zmniejszon... 1536w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DSC_8361zmniejszon... 16w" sizes="(max-width: 490px) 100vw, 490px" />

Tło kwiatowych obrazów może stanowić drobno skoszona trawa, tatarak, paprocie lub rzęsa wydobyta ze stawu. Do ozdabiania wykorzystuje się świeże kwiaty ogrodowe (m.in. piwonię, magnolię, róże, bratki, margerytki, jaśmin, ozdobny szczypior) i polne (np. mak). Zbiera się je nawet tydzień wcześniej z własnych ogrodów, łąk i pól, a następnie przechowuje się w koszach w zimnej piwnicy. Do dekoracji ołtarzy wykorzystuje się niekiedy kwiaty z kwiaciarni.

Układanie kobierców rozpoczyna się w dniu święta około trzech godzin przed nabożeństwem. Biorą w nim udział całe rodziny, a nawet dalsi krewni, którzy specjalnie w tym celu przyjeżdżają do danej miejscowości. Tradycja jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Każdy zdobi chodnik przy swojej posesji. Wzory na kobiercach mają geometryczne kształty lub przedstawiają symbole religijne, na przykład kielich, hostię, serce, chleb czy krzyż. O doborze kolorystyki roślin decydują przede wszystkim względy estetyczne. Dawnej kobierce były bardziej zielone, ze względu na mniejszą dostępność poszczególnych gatunków, współcześnie są dużo bardziej kolorowe. Do równego rozłożenia trawy i ułożenia ciekawych wzorów służą specjalne drewniane formy, o które mieszkańcy dbają i użyczają je sobie, jeśli w którejś parafii trasa procesji jest zmieniana. Po skończonej pracy parafianie wracają do domów by trochę odpocząć, a następnie wziąć udział w uroczystej mszy świętej i procesji Bożego Ciała.

https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DJI_0117-Duzy-300x225.jpg 300w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DJI_0117-Duzy-768x... 768w, https://nikidw.edu.pl/wp-content/uploads/2021/06/DJI_0117-Duzy-16x1... 16w" sizes="(max-width: 467px) 100vw, 467px" />

Dla mieszkańców Klucza, Zimnej Wódki, Olszowej i Zalesia Śląskiego oraz okolic Raciborza piękno dywanów kwietnych ma wyrażać szacunek i hołd, jaki pragną okazać Bogu idącemu w tym dniu ulicami ich miejscowości pod postacią Najświętszego Sakramentu.

Tekst: Joanna Radziewicz
Fot. źródło: http://uniejow.gotopoland.eu/ , aut. Janusz Tatarkiewicz, Urząd Miejski Uniejów

Źródła:
1. Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu. Uniejów–Wrocław 2020.
2. Szymańska, M.: Dywany kwiatowe w obrzędowości Bożego Ciała jako fenomen turystyczny Raciborszczyzny. Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja. Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, 2018 z. 22(2).
3. http://spycimierskiebozecialo.pl
4. https://strzelceopolskie.naszemiasto.pl/
5. http://parafia.zalesieslaskie.pl/