130 lat temu urodził się Tadeusz Kotarbiński

[polska strona]

AKTUALIZACJA: 19.07.2016, PUBLIKACJA: 30.03.2016 Kultura i sztuka

https://dzieje.pl/kultura-i-sztuka/miiws-zgloszenia-do-konkursu-pro...

Prof. Tadeusz Kotarbiński. Fot. PAP/I. Jarosińska

130 lat temu, 31 marca 1886 r., w Warszawie urodził się Tadeusz Kotarbiński, jeden z najwybitniejszych polskich filozofów; twórca reizmu, propagator etyki laickiej, autor pojęcia "opiekuna spolegliwego", czyli takiego na którym można polegać.

Kotarbiński znany jest przede wszystkim jako twórca koncepcji reizmu, zakładającej opis świata w oparciu o istniejące materialnie obiekty - rzeczy. Wiąże się to też z koncepcją, że każdy byt jest ciałem. Według Kotarbińskiego nie można mówić o rozróżnieniu na duszę i ciało, bo oba te słowa oznaczają czującego i myślącego człowieka. Kotarbiński zaproponował więc utożsamienie człowieka z ciałem.

Pracę nad tą koncepcją wywiódł z rozważań językowych. Ich konkluzją było wyeliminowanie z języka (a tym samym z myślenia) pojęć abstrakcyjnych - cech, stanów, stosunków lub abstrakcyjnych bytów uśrednionych - tzw. powszechników. Filozofowie uważają reizm za istotny wkład w metodologię badań naukowych w różnych dyscyplinach.

Badacz zaangażował się również z budowanie teorii sprawnego działania - prakseologii. Teoria ta to zbiór ogólnych zasad, według których powinny być planowane i podejmowane działania, aby były skuteczne.

Zarówno reizm, jak i prakseologia wiążą się z pracami Kotarbińskiego nad etyką i moralnością. Poszukiwał on takiego systemu etycznego, który odnosiłby się do realnych, namacalnych przyczyn i efektów ludzkich działań.

Przede wszystkim chodziło o oddzielenie etyki od przekonań religijnych. Filozof, chociaż zgadzał się z chrześcijańskim przekazem moralnym, argumentował, że jeżeli nakaz właściwego postępowania wynika wyłącznie z wiary w Boga, to, jeśli ktoś przestanie wierzyć, przestanie mieć powody do moralnego zachowania. Tymczasem, według Kotarbińskiego, etyka i moralność obowiązują zarówno wierzących, jak i ateistów. Postulował, że argumenty przemawiające za właściwym postępowaniem nie powinny odwoływać się do światopoglądu, a do reguł życia społecznego. W odniesieniu do postępków ludzi za bardziej słuszne uważał pojęcia: czynu chwalebnego i czynu haniebnego niż czynu dobrego i czynu złego.

Kotarbiński prowadził ponadto rozważania nad naturą samego rozumowania, wnioskowania i poszukiwania prawdy. Pisał też o ludzkiej potrzebie wolności oraz o sprawowaniu władzy, w tym władzy rodzicielskiej oraz władzy wychowawcy nad wychowankami. Podstawą kształcenia i wychowania zawsze, jego zdaniem, powinna być szczerość. Stworzył pojęcie "opiekuna spolegliwego", czyli takiego, na którym można polegać.

Tadeusz Kotarbiński urodził się 31 marca 1886 w Warszawie. Jego rodzicami byli artyści: Miłosz Kotarbiński - malarz i Ewa Koskowska - pianistka.

Ukończył Gimnazjum im. gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie i wyjechał na studia do Lwowa. Na tamtejszym uniwersytecie studiował filozofię pod kierunkiem prof. Kazimierza Twardowskiego. Po powrocie do Warszawy podjął pracę na Uniwersytecie Warszawski. Po wojnie w latach 1945-1949 był rektorem Uniwersytetu Łódzkiego. Później w latach 1957-1962 pełnił funkcję prezesa Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem wielu towarzystw naukowych, polskich i zagranicznych (m.in. przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, prezesem Institut International de Philosophie).

Odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł 3 października 1981 w podwarszawskim Aninie. (PAP)