altmarius

cultură şi spiritualitate

CÓDICE TRUJILLO DEL PERÚ o MARTÍNEZ COMPAÑÓN (S. XVIII)

 

CÓDICE TRUJILLO DEL PERÚ o MARTÍNEZ COMPAÑÓN (S. XVIII)

A finales del siglo XVIII, Baltasar Jaime Martínez Compañón —obispo de Trujillo en el Virreinato del Perú— hizo un viaje de varios años para conocer la región que tenía a su cargo.

Tiempo después, cuando tuvo que dejar Trujillo porque fue nombrado arzobispo de Bogotá, Martínez Compañón le envió al rey de España una serie de más de 1.400 ilustraciones, que había hecho durante ése viaje.

Estas imágenes, que están actualmente en la biblioteca del Palacio Real de Madrid, se conocen como el “Códice Trujillo del Perú” o “Codex Martínez Compañón”.

Dieciocho de las imágenes del códice Trujillo, contienen las partituras de 20 piezas musicales. Son las estampas que van de la E. 176 a la E. 193 del tomo II del Códice Trujillo, y corresponden a la música que recopiló el obispo Martínez Compañón en el noroeste del Perú entre 1782 y 1785.

Aunque se trata de música escrita según la tradición europea, tiene elementos que provienen de distintas culturas.

OBRAS MUSICALES:

- Cachua a duo y a quatro, con v[ioline]s y bajo Al Nacimiento de Christo Nuestro Señor [Tomo II, fol. 176]
- Cachua a voz y bajo Al Nacimiento de Christo Nuestro Señor [Tomo II, fol. 177].
- Allegro: Tonada El Congo a voz y bajo para baylar cantando [Tomo II, fol. 178].
- Magestuoso: Bayle del Chimo a violin y bajo [Tomo II, fol. 179]
- Bayle de danzantes con pífano y tamboril entre quatro y ocho o mas, con espada en amno o pañuelos en forma de contradanza [Tomo II, fol. 179]
- Tonada del Chimo a dos voces bajo y tamboril, para baylar cantando [Tomo II, fol. 180].
- Allegro: Tonada La Lata a voz y bajo, para baylar cantando [Tomo II, fol. 181].
- Allegro: Tonada La Donosa a voz y bajo para baylar cantando [Tomo II, fol. 182].
- Allegro: Tonada El Conejo a voz y bajo para baylar cantando [Tomo II, fol. 183].
- Andantino: Tonada para cantar llamádase La Selosa, del pueblo de Lambayeque [Tomo II, fol. 184].
- Andantino: Tonadilla llamase El Palomo, del pueblo de Lambayeque para cantar y baylar [Tomo II, fol. 185].
- Lanchas para baylar [Tomo II, fol. 186]
- Andantino: Tonada El Diamante para baylar cantando de Chachapoias [Tomo II, fol. 187].
- Allegro: Tonada El Tupamaro [de] Caxamarca [Tomo II, fol. 188].
- Allegro: Tonada El Huicho de Chachapoyas [Tomo II, fol. 189].
- Allegro: Tonada La Brugita para cantar de Guamachuco [Tomo II, fol. 190].
- Magestuoso: Cachua La Despedida de Guamachuco [Tomo II, fol. 191].
- Tonada El Tupamaro de Caxamarca [Tomo II, fol. 191].
- Cachua Serranita, nombrada El Huicho Nuebo, que cantaron y baylaron 8 pallas del pueblo de Otusco, a Nuestra Señora del Carmen, de la ciudad de Truxillo [Tomo II, fol. 192].
- Andante: Cachuyta de la montaña llamádase El Vuen Querer [Tomo II, fol. 193].

Se pueden ver las partituras originales en este enlace

——————————————————————————-

CACHUA SERRANITA (Anónimo, S. XVIII) – Códice Trujillo del Perú o Martínez Compañón.

Intérprete: Coral Reyes Bartlet – Amerike Ensamble

——————————————————————————

“Allegro: Cachua a voz y bajo Al Nacimiento de Christo Nuestro Señor“, [Tomo II, Estampa - E. 177] – Códice Trujillo del Perú o Martínez Compañón (S. XVIII).

Intérprete: Capilla de Indias – Directora: Tiziana Palmiero.
Imágenes: Ciudad de Cajamarca – (Perú).

LETRA:
Dennos lecencia Señores,
supuesto ques Nochebuena,
para cantar y baylar
al uso de nuestra tierra.
quillalla quillalla quillalla …

—————————————————————————

“El obispo Martínez Compañón (Cabredo, Navarra, 1737 – Bogotá, 1797) sin duda impulsado por su ilustrada curiosidad y espíritu de observación, decidió visitar toda su vastísima diócesis; una empresa que le llevó tres años, desde 1782 hasta 1785, por los más variados paisajes del norte peruano, trazando caminos y canales de regadío, introduciendo nuevos métodos de labranza, haciendo construir más de cien escuelas iglesias y seminarios y fundando una veintena de pueblos.

Además, según consta en las Actas Capitulares de la Catedral de Trujillo, enseñó personalmente canto gregoriano en Piura, Lambayeque y Cajamarca, donde impartía “diariamente las lecciones de Canto llano a sus seminaristas”. Paralelamente a esta extensa visita a sus dominios espirituales, realizó apuntes sobre los más diversos aspectos observados en su diócesis, incluyendo 1.411 bellísimas acuarelas que ilustran sus descripciones.

Entre estas, 38 se refieren directa o indirectamente a la música, pero también nos legó 20 testimonios, transcritos a partitura, de las expresiones musicales más propias de su dominio espiritual.

La música recogida por el obispo es la vida volcada a sonido de su entorno; abarcan todo un mundo de ambientes y situaciones.

Podemos deducir que tanto el periplo diocesano como musical se inició en la ciudad de Trujillo, en un ambiente teñido de la fiesta de Navidad, a juzgar por los dos primeros testimonios: “Cachua a Duo y a quatro. con Violines y Bajo Al Nacimiento de Christo Nuestro Señor” y “Cachua a voz y Bajo Al Nacimiento de Christo Nuestro Señor” (fols. 176 – 177), de allí sigue hacia el litoral, donde aparece la “Tonada El congo…” y su ácida crítica a la esclavitud (fol. 178); continúa un “Baile del Chimo…”, en referencia a la cultura Chimu, que se ratificará más adelante, pero que aquí parece más una danza de salón (fol. 179).

En el mismo folio 179 aparece un “Bayle de danzantes…”, que nos parece más un afán de ahorro de papel que asociación con la danza anterior, amén de su carácter abiertamente popular.

Sigue una “Tonada del Chimo…”, en donde se acusa una evidente raigambre precolombina, sin dejar de mencionar que resulta ser el único testimonio escrito (aunque fonéticamente) de lo que fue la lengua de la ahora extinta cultura Chimu (fol. 180).

Los ilustrados afanes de conocer profundamente tanto su diócesis como su grey, permiten al obispo visitar una “chichería”, local de diversión y relajo frecuentemente “non sancto”, lugar al parecer situado en el puerto de Paita, a juzgar por el texto de una de las tres tonadas; resulta interesante que el texto de estas tres danzas tengan alguna relación temática que fluctúa entre el apogeo de la diversión, en el salón, pasando luego a las íntimas declaraciones de lecho, para terminar con el cliente pidiendo ser negado (¿ante su esposa?), frente a quién pregunta por él en la calle.

Las canciones son “Tonada La Lata…” (fol. 181), “Tonada La Donosa…” (fol. 182) y “Tonada El Conejo…”(fol. 183).

Luego Martínez Compañón sigue a Lambayeque, en donde recoge una “Tonada para cantar llamádase La Selosa…” (fol. 184) y una “Tonadilla llamádase El Palomo…” (fol. 185). Luego aparece una “Lanchas para baylar” (fol. 186) de la que el obispo no declara lugar de procedencia.

El viaje episcopal continúa hacia Chachapoyas, de donde nos apunta una sentimental “Tonada El Diamante…” (fol. 187) y luego sigue a Cajamarca, de donde nos da testimonio de una “Tonada El Tupamaro [de] Caxamarca” (fol. 188), tiene el respaldo de dos imágenes que se encuentran en el conjunto de acuarelas y que ilustran un ceremonial indígena en recordatorio del reciente asesinato de Tupac Amaru II, último monarca Inca; para desesperación de los gobernantes españoles, los gobernantes indígenas adoptaron el nombre de Tupac Amaru para mantener viva la resistencia al dominio español.

Regresando a Chachapoyas, el obispo Martínez Compañón nos apunta una “Tonada El Huicho de Chachapoyas” (fol. 189). Este regreso le permite desviarse hacia Guamachuco, de donde nos anota dos festivos testimonios, una “Tonada La Brugita para cantar de Guamachuco” (fol. 190) y “Cachua La Despedida de Guamachuco” (fol. 191).

Siempre de regreso y nuevamente en Cajamarca, resulta evidente que el obispo quedó fuertemente impresionado con los ceremoniales conmemorativos de la muerte de Tupac Amaru II, ya que nos lega otra “Tonada El Tupamaro de Caxamarca” (también en fol. 191), de hondo dramatismo.

Ahora nuestro obispo va a Trujillo, justo en una festividad mariana, y nos apunta una “Cachua Serranita, nombrada El Huicho Nuebo, que cantaron, y baylaron 8 pallas del pueblo de Otusco, a Nuestra Señora del Carmen, de la ciudad de Truxillo” (fol. 192).

Jaime Martínez Compañón y Bujanda cierra su testimonio y legado musical justamente con una mirada hacia “Los Andes”, con una “cachua” pequeña, una última mirada musical a la cultura andina con “Cachuyta de la montaña llamádase El Vuen Querer” (fol. 193)”. – (Guillermo J. Marchant)

—————————————————————————

Magestuoso Bayle del Chimo a Violin y Bajo“, [Tomo II, Estampa - E. 179] – Códice Trujillo del Perú o Martínez Compañón (S. XVIII).
["Bayle de danzantes con pifano y tamboril. Se baylará entre quatro y ocho o mas, con espada en mano o pañuelos, en forma de contradanza"].

Intérprete: Capilla de Indias – Directora: Tiziana Palmiero.
Imágenes: Ciudadela de Machu Picchu – (Perú).

—————————————————————————-

“Andantino: Tonada el Diamante para baylar cantando de Chachapoias“, [Tomo II, Estampa - E. 187] – Códice Trujillo del Perú o Martínez Compañón (S. XVIII).

Intérpretes: Ensemble Albalonga – Director: Aníbal E. Cetrangolo.
Imágenes: Estampas del Códice Trujillo del Perú o Codex Martínez Compañón.

LETRA:

Ynfelices ojos míos,
dejad ya de atormentarme
con el llanto.
Que raudales, los que viertes,
son espejos en que miro
mis agravios.

—————————————————————————

Enlaces:

http://es.wikipedia.org/wiki/Baltasar_Jaime_Mart%C3%ADnez_Compa%C3%...
Códice Trujillo del Perú (digitalizado) [pulsar en Catálogo]:
http://www.cervantesvirtual.com/portal/patrimonio/index.htm
http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/jsa_0037-917...

Escrito por Camilo López García

Vizualizări: 164

Adaugă un comentariu

Pentru a putea adăuga comentarii trebuie să fii membru al altmarius !

Alătură-te reţelei altmarius

STATISTICI

Free counters!
Din 15 iunie 2009

209 state 

(ultimul: Eswatini)

Numar de steaguri: 273

Record vizitatori:    8,782 (3.04.2011)

Record clickuri:

 16,676 (3.04.2011)

Steaguri lipsa: 33

1 stat are peste 700,000 clickuri (Romania)

1 stat are peste 100.000 clickuri (USA)

1 stat are peste 50,000 clickuri (Moldova)

2 state au peste 20,000  clickuri (Italia,  Germania)

4 state are peste 10.000 clickuri (Franta, UngariaSpania,, Marea Britanie,)

6 state au peste 5.000 clickuri (Olanda, Belgia,  Canada,  )

10 state au peste 1,000 clickuri (Polonia, Rusia,  Australia, IrlandaIsraelGreciaElvetia ,  Brazilia, Suedia, Austria)

50 state au peste 100 clickuri

20 state au un click

Website seo score
Powered by WebStatsDomain

DE URMĂRIT

1.EDITURA HOFFMAN

https://www.editurahoffman.ro/

2. EDITURA ISTROS

https://www.muzeulbrailei.ro/editura-istros/

3.EDITURA UNIVERSITATII CUZA - IASI

https://www.editura.uaic.ro/produse/editura/ultimele-aparitii/1

4.ANTICARIAT UNU

https://www.anticariat-unu.ro/wishlist

5. PRINTRE CARTI

http://www.printrecarti.ro/

6. ANTICARIAT ALBERT

http://anticariatalbert.com/

7. ANTICARIAT ODIN 

http://anticariat-odin.ro/

8. TARGUL CARTII

http://www.targulcartii.ro/

9. ANTICARIAT PLUS

http://www.anticariatplus.ro/

10. LIBRĂRIILE:NET

https://www.librariileonline.ro/carti/literatura--i1678?filtru=2-452

11. LIBRĂRIE: NET

https://www.librarie.net/cautare-rezultate.php?&page=2&t=opere+fundamentale&sort=top

12.CONTRAMUNDUM

https://contramundum.ro/cart/

13. ANTICARIATUL NOU

http://www.anticariatulnou.ro

14. ANTICARIAT NOU

https://anticariatnou.wordpress.com/

15.OKAZII

https://www.okazii.ro/cart?step=0&tr_buyerid=6092150

16. ANTIKVARIUM.RO

http://antikvarium.ro

17.ANTIKVARIUS.RO

https://www.antikvarius.ro/

18. ANTICARIAT URSU

https://anticariat-ursu.ro/index.php?route=common/home

19.EDITURA TEORA - UNIVERSITAS

http://www.teora.ro/cgi-bin/teora/romania/mbshop.cgi?database=09&action=view_product&productID=%20889&category=01

20. EDITURA SPANDUGINO

https://edituraspandugino.ro/

21. FILATELIE

 http://www.romaniastamps.com/

22 MAX

http://romanianstampnews.blogspot.com

23.LIBREX

https://www.librex.ro/search/editura+polirom/?q=editura+polirom

24. LIBMAG

https://www.libmag.ro/carti-la-preturi-sub-10-lei/filtre/edituri/polirom/

25. LIBRIS

https://www.libris.ro/account/myWishlist

26. MAGIA MUNTELUI

http://magiamuntelui.blogspot.com

27. RAZVAN CODRESCU
http://razvan-codrescu.blogspot.ro/

28.RADIO ARHIVE

https://www.facebook.com/RadioArhive/

29.IDEEA EUROPEANĂ

https://www.ideeaeuropeana.ro/colectie/opere-fundamentale/

30. SA NU UITAM

http://sanuuitam.blogspot.ro/

31. CERTITUDINEA

www.certitudinea.com

32. F.N.S.A

https://www.fnsa.ro/products/4546-dimitrie_cantemir_despre_numele_moldaviei.html

Anunturi

Licenţa Creative Commons Această retea este pusă la dispoziţie sub Licenţa Atribuire-Necomercial-FărăModificări 3.0 România Creativ

Note

Hoffman - Jurnalul cărților esențiale

1. Radu Sorescu -  Petre Tutea. Viata si opera

2. Zaharia Stancu  - Jocul cu moartea

3. Mihail Sebastian - Orasul cu salcimi

4. Ioan Slavici - Inchisorile mele

5. Gib Mihaescu -  Donna Alba

6. Liviu Rebreanu - Ion

7. Cella Serghi - Pinza de paianjen

8. Zaharia Stancu -  Descult

9. Henriette Yvonne Stahl - Intre zi si noapte

10.Mihail Sebastian - De doua mii de ani

11. George Calinescu Cartea nuntii

12. Cella Serghi Pe firul de paianjen…

Continuare

Creat de altmariusclassic Dec 23, 2020 at 11:45am. Actualizat ultima dată de altmariusclassic Ian 24, 2021.

© 2024   Created by altmarius.   Oferit de

Embleme  |  Raportare eroare  |  Termeni de utilizare a serviciilor